πολιτική παιδεία

Α΄ παγκόσμιος πόλεμος
το ξεχασμένο «Όχι» της Αντάντ στην συμμαχία με την Ελλάδα[1]

Ο Βενιζέλος έθεσεν εις τους πρέσβεις της Συνεννοήσεως το ερώτημα, εάν η Ελλάς θα εθεωρείτο υπό των τριών Δυνάμεων ως «Σύμμαχος», εν η περιπτώσει ήγετο να υπερασπίση την Σερβίαν κατά βουλγαρικής ή τουρκικής επιθέσεως. Συγχρόνως έρριπτε την ιδέαν περί του δυνατού ανασυστάσεως της Βαλκανικής συμμαχίας, ήτις θα εστρέφετο κατά των Κεντρικών αυτοκρατοριών. Μετ’ ολίγας δε ημέρας, … ανεκοίνωσε εις τους αυτούς πρέσβεις ότι η Ελληνική κυβέρνησις εκ συμφώνου μετά του άνακτος είχε καταλήξει εις την απόφασιν, όπως ταχθή απροκαλύπτως με το μέρος των Δυνάμεων της Συνεννοήσεως, εάν αύται εθεώρουν τούτο χρήσιμον. Αι ληφθείσαι απαντήσεις δεν υπήρξαν ενθαρρυντικαί. Όχι μόνον οι Ρώσοι εθεώρησαν την ελληνικήν πρότασιν ως πρόωρον και συνέστησαν όπως η χώρα παραμείνη ουδετέρα, εφόσον η Τουρκία και η Βουλγαρία δεν εκινούντο, αλλά και οι Άγγλοι και οι Γάλλοι εξέφρασαν την γνώμην, ότι προτιμότερον ήτο η Ελλάς να παραμείνη εν επιφυλακή, μέχρις ου η Τουρκία ταχθή ενδεχομένως ενεργώς παρά το πλευρόν της Γερμανίας. Εν τη τελευταία ταύτη περιπτώσει η Μεγάλη Βρεττανία θα … σύμμαχον την Ελλάδα, τυγχάνουσα της αρωγής του ελληνικού στόλου και χρησιμοποιούσα τους ελληνικούς λιμένας. Εξ άλλου, εάν η Ελλάς υπεχρεούτο να βοηθήση ενόπλως την Σερβίαν λόγω βουλγαρικής επιθέσεως, θα ετύγχανεν αγγλικής βοηθείας.

Η σπουδή του Βενιζέλου να προσφέρη αυθορμήτως την συνεργασίαν της Ελλάδος εις την Αντάντ εξηγείται εκ του φόβου μήπως η Τουρκία ζητήση ως αντάλλαγμα της ουδετερότητός της τας νήσους του Αιγαίου. Συνάμα ήθελε να εξασφαλίση ισχυράς συμμαχίας, δι’ ην περίπτωσιν η Τουρκία, τασσομένη παρά το πλευρόν των Κεντρικών αυτοκρατοριών, ήθελεν επιχειρήσει να ανακτήση διά των όπλων μέρος των εδαφών, τα οποία είχεν απολέσει κατά τον Α΄ Βαλκανικόν πόλεμον. Η άρνησις εξ άλλου των τριών Δυνάμεων να δεχθούν την στιγμήν εκείνην την συνεργασίαν της Ελλάδος οφείλεται εις ποικίλους λόγους. Η Ρωσία εφοβείτο μήπως οι Έλληνες προβάλουν αξιώσεις επί της Κωνσταντινουπόλεως, η Αγγλία δεν ήθελε να παράσχη την παραμικράν πρόφασιν εις τους Τούρκους να κηρύξουν πόλεμον, εφόσον τα εξ Ινδιών μετακληθέντα στρατεύματα δεν είχον περατώσει τον διάπλουν του Σουέζ, τέλος η Αγγλία και η Γαλλία, αριθμούσαι πολλά εκατομμύρια μουσουλμάνων εις τας αποικίας των, εφοβούντο ότι μία συμμαχία με την Ελλάδα θα εξήπτε τον μουσουλμανικόν θρησκευτικόν φανατισμόν προς όφελος του σουλτάνου, «αρχηγού των πιστών».

[1] Σ. Θ. Λάσκαρι, "Διπλωματική Ιστορία της Συγχρόνου Ευρώπης (1914-1939)", κ. Β΄, σ. 24-25, Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Θεσσαλονίκη 1954