Λεξικογραφία

Από το λεξιλόγιο του Πολέμου[1]

«… το ευδαίμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον κρίναντες, μη περιοράσθε τους πολεμικούς κινδύνους.»
Θουκυδίδης

Πόλεμος ένδοξος, Ειρήνης αισχράς αιρετώτερος …
Δημοσθένης

Ειρήνη: εκ του ρ. είρω. Το είρω δύο σημαίνει: 1) λέγω, 2) συνδεώ (εξ ου ειρμός). Πράγματι η συνομιλία συνδέει. Άρα ειρήνη είναι κατάπαυσις εχθροπραξιών και σύνδεσις διά των λόγων: «ειρηνευτικαί συνομιλίαι». Η κατάπαυσις των εχθροπραξιών εκφράζεται και διά των εκφράσεων «έπηξε την αιχμήν» (ενέπηξε δηλαδή το δόρυ εις την γην), «πάξας δόρυ», «έγχος εν χθονί». Η εικόνα αυτή, το «μπηγμένο» στη γη δόρυ, είναι πάντοτε σημείον ειρήνης. Εξ αυτού, το επίρρημα «παξ» = αρκεί, εξ ου η λατινική ειρήνη = pax.

Εκεχειρία: εκ του έχω + χειρ (συγκρατώ με τα χέρια μου), έχω + χειρ = εχεχειρία και προς αποφυγήν των δύο δασέων χ = εκεχειρία.

Ανακωχή: εκ του ανοκωχή, αρχ. επ. τύπος του ανοχή (Όπως εσοκωχή = εσοχή). Κυριολεκτικώς σημαίνει ανάπαυσις (ανά + έχω).

Νίκη, Ήττα

Νικώ, σημαίνει διά του Νοός ίκω εις τον σκοπόν μου, εις την επικράτησιν. Δεν αρκεί μόνον η γενναιότης, δεν αρκούν τα όπλα. «Ούτε πλήθος εστί ούτε ισχύς η εν τω πολέμω τας νίκας ποιούσα …» (Ξενοφών) – «Σοφόν γαρ εν βούλευμα, τα πολάς χέρας νικά» (Ευριπίδης). Είναι απαραίτητο και το στρατηγικό σχέδιο. «Νίκη, τέλος (=σκοπός) στρατηγικής» διευκρινίζει ο Αριστοτέλης (ηθ. Ν. Α. 1. 1094). Οι Έλληνες, έναντι των βαρβάρων, υπήρξαν ανέκαθεν ολιγώτεροι αριθμητικά. Μην ξεχνάμε το στρατηγικό σχέδιο του Μιλτιάδη στον Μαραθώνα και τη στρατηγική του Θεμιστοκλέους κατά τη ναυμαχία της Σαλαμίνος έναντι «απάσης της Ασίας».

Ήττα δε, όπως ήδη αναλύσαμε, είναι το να έχης αναδειχθή ήσσων, ήττων (= κατώτερος, «ολιγώτερος» του αντιπάλου), να ηττηθής. Χαρακτηριστική η αγγελία του Παυσανία εις τους εφόρους της Σπάρτης, μετά την θριαμβευτική νίκη των Ελλήνων στην Μάχη των Πλαταιών: «Μήδοι ελάττους».

[1] Αννα Τζιροπούλου - Ευσταθίου, ο εν τη λέξει λόγος.