διδάγματα απ' την πολιτική

Η Επιθετική Λογική και η "αιχμαλωσία" των Ευρωπαίων[1]

Σύμφωνα με τον Μπρεζίνσκυ η Δύση, και ειδικότερα η ηγεμονική δύναμη αυτής, οι ΗΠΑ μπορεί να κέρδισαν μια μάχη, όχι όμως και τον πόλεμο. Νέοι κίνδυνοι και νέες απειλές υπονομεύουν τα κεκτημένα τους κι αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει χώρος για εφυσηχασμό. Ο νέος «εχθρός» μπορεί να μην είναι εμφανής αυτήν την δεδομένη στιγμή, είναι όμως υπαρκτός, ησυχάζει και αναπτύσσεται περιμένοντας την στιγμή της ωριμότητάς του για ν’ αποκαλυφθεί. Η Δύση και οι ΗΠΑ οφείλουν να εμποδίσουν αυτήν την εξέλιξη πριν ωριμάσει η ισχύς του «εχθρού». Επειδή όμως δεν είναι δυνατόν αυτός να επισημανθεί με ασφάλεια, επειδή τα στοιχεία που διαθέτουν στα χέρια τους σήμερα οι νικητές του ψυχρού πολέμου δεν αποτελούν σε καμία περίπτωση αποδείξεις, παρά μόνο ενδείξεις κι επειδή οι ενδείξεις δεν αρκούν για την καταδίκη κανενός, οι ΗΠΑ οφείλουν να αγνοήσουν αυτήν την διαδικασία και να στραφούν κατά παντός ενδεχόμενου στόχου, με κίνδυνο βέβαια να σφάλουν και να σπαταλήσουν δυνάμεις δίχως να υπάρχει πραγματική ανάγκη, αλλά εξασφαλίζοντας, διά μέσου αυτής της προληπτικής διαδικασίας, τα πλεονεκτήματα που θα τις διατηρήσουν στην παγκόσμια πρωτοπορεία και κατά την διάρκεια του 21ου αιώνα. Το Μακιαβελλικό αυτό σκεπτικό, κατ’ άλλους η ρεαλιστική προσέγγιση ενός γόρδιου δεσμού που δεν επιλύεται, παρά βιαίως, δεσμεύει ασφαλώς την πολιτική σκέψη των «γερακιών» της Ουάσιγκτων. Παράλληλα όμως εμπλέκει νομοτελειακά σε αυτήν την αέναη διαπάλη και τον συμμαχικό βραχίονα της ηγεμονικής δύναμης της Δύσης, που άλλοτε χρησιμοποιείται σαν προκαλύμμα επιλογών της άλλης όχθης του Ατλαντικού κι άλλοτε απλώς σαν το μακρύ της χέρι. Απ’ την στιγμή του το ΝΑΤΟ επέζησε της λήξης του ψυχρού πολέμου η επιλογή ήταν και παραμένει μία. «Βρήτε επειγόντως εχθρό ! ». «Κι αν αυτός δεν υπάρχει, κατασκευάστε τον ! ».

Η μονόδρομη αυτή επιλογή των Αμερικανών ως επικεφαλής της δυτικής Συμμαχίας δεν αποτελεί νομοτελειακά μονόδρομο και για τα μέλη του ΝΑΤΟ, είτε αυτά βρίσκονται πέρα του Ατλαντικού είτε βρίσκονται στην Ευρώπη. Με άλλα λόγια είναι ζήτημα επιλογών. Για διαφορετικούς ίσως λόγους οι δύο σύμμαχες πλευρές επιλέγουν προς το παρόν την διατήρηση του στρατιωτικού μηχανισμού που αμφότερες εξυπηρετεί, αν και οι στόχοι είναι διαφορετικοί. Επομένως επανερχόμαστε αναγκαστικά στην θέση Μπρεζίνσκυ. «Ποιός θα είναι ο επόμενος εχθρός ; ». Προς το παρόν οι ενδείξεις δείχνουν την Κίνα. Εύκολα καταδεικνύεται πως η Κίνα παρουσιάζει όλες εκείνες τις παραμέτρους που θα μπορούσαν να την καταστήσουν τον επόμενο κυριάρχο του παιγνιδιού ή αν όχι τον μόνο κυριάρχο έστω τον έτερο των δύο μελλοντικών πόλων. Θα μπορούσαμε ίσως να ισχυριστούμε πολλά και για τους συνεργάτες της Κίνας. Την Ρωσία που επανακάμπτει, την Ινδία του εκρήγνειται πληθυσμιακά, αλλά σε επίπεδο ενδείξεων η πρώτη ανησυχία των ΗΠΑ δεν μπορεί να είναι άλλη από την Κίνα. Εφόσον λοιπόν προσδιορίσαμε τον αντίπαλο οφείλουμε να εξετάσουμε και το ποιός θα αναλάβει την εξουδετέρωσή του. Είναι προφανές πως το ΝΑΤΟ ως στρατιωτική συμμαχία δεν μπορεί να εξυπηρετήσει άμεσα αυτήν την πολιτική. Θέλουν οι ΗΠΑ πόλεμο με την Κίνα ; Κάθε άλλο. Συνεργασία επιθυμούν, αλλά ταυτόχρονα επιθυμούν να εξακολουθήσουν να έχουν το πάνω χέρι. Ούτε με την Σοβιετική Ένωση επιθυμούσαν να εμπλακούν σε πόλεμο. Ο πόλεμος είναι αβέβαιος και το άδηλο των πολεμικών αντιπαραθέσεων φοβίζει πάντοτε κάθε έμπορο. Οι ΗΠΑ επιθυμούν ανοιχτές θύρες, εμπόριο, οικονομικούς ανταγωνισμούς και περιμένουν κέρδη και μόνο κέρδη. Ο πόλεμος ποτέ δεν φέρνει πραγματικά κέρδη. Ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος το κατέδειξε περίτρανα. Όλοι ηττήθησαν. Ο μόνος που βγήκε κερδισμένος ήταν αυτός που πολέμησε λιγότερο. Αυτή είναι η λογική των ΗΠΑ. Αποτελεσματικός εκφοβισμός, ελάχιστη εμπλοκή για να επιβεβαιώνεται στην πράξη η θεωρία του ισχυρού. Όποτε ξανοίχτηκαν περισσότερο απ’ αυτήν την λογική βγήκαν χαμένες. Χαμένες και στο Βιετνάμ, και στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ. Ακόμα και στο ζήτημα των ενεργειακών πηγών που εξασφάλισαν αποφασίζοντας μία παράνομη, σε επίπεδο αυστηρού διεθνούς δικαίου επέμβαση, θα ήταν προτιμώτερο να κερδιθούν με κάποιον άλλον τρόπο, ο οποίος δεν θα εμπεριέκλειε την επιλογή της απ' ευθείας σύρραξης. Τότε θα είχαν και περισσότερα κέρδη. Ας γυρίσουμε και πάλι στο ΝΑΤΟ. Πού ακριβώς θα μπορούσε να παίξει κάποιον ρόλο η Συμμαχία αυτή ; Ίσως σε επίπεδο στρατηγικής. Η περικύκλωση του εχθρού, κατά Σπάικμαν, θα ήταν μία επιθυμητή ενέργεια για την υλοποίηση της οποίας θα μπορούσαν οι Αμερικανοί να στηριχθούν στο ΝΑΤΟ, αντί να εκτεθούν και πάλι ενεργώντας ατομικά. Η λογική αυτή στηρίζεται στην δημιουργία προβλημάτων στον αντίπαλο πραγματικών και ψυχολογικών. Η συνεχής τριβή του με αυτά έχει σαν προφανή στόχο το να τον οδηγήσει στην πλήρη εξουθένωση, δίχως να χρειαστεί τελικά η προσφυγή στην βία. Έτσι όπως συνέβη και με την Σοβιετική Ένωση. Το ΝΑΤΟ λοιπόν καλείται σήμερα με επιχειρήσεις εκτός περιοχής ευθύνης να παίξει τον ρόλο του εργαλείου στις εξωτερικές, διπλωματικές και οικονομικές επιδιώξεις των ΗΠΑ. Σε περίπτωση επιτυχίας τα κέρδη θα διανεμηθούν μεταξύ των νικητών. Όμως, το μέγα κέρδος θα το προσποριστεί η Υπερδύναμη. Αυτό το γνωρίζουν καλά οι σύμμαχοι, αλλά προς το παρόν δηλώνουν ευχαριστημένοι παιζοντας άλλοτε τον ρόλο του ευνοούμενου και άλλοτε του απλού ακολούθου. Το ΝΑΤΟ λοιπόν εάν επιθυμεί να εξυπηρετήσει την λογική των ιθυνόντων της Ουάσιγκτων οφείλει να αναπτύξει στρατηγική περικύκλωσης και ψυχολογικού πολέμου. Επιχειρήσεις όλο και πιο κοντά στην περιφέρεια του αντιπάλου, έστω και για ασήμαντη αφορμή. Θέλει η Κίνα να βγει στον ανοιχτό ωκεανό ; Ιδού πεδίον δόξης λαμπρό. Οι ΗΠΑ δεν απαιτείται να επωμίζονται συνεχώς τον ρόλο του αδίστακτου κυριάρχου. Τον ρόλο αυτό μπορούν κάλιστα, "πρόθυμα" και "απρόθυμα", να υποδυθούν οι σύμμαχοί τους. Ο Κινέζος φιλόσοφος [περίπου σύγχρονος του Κομφούκιου] Με Τσε υποστήριζε πως "Όταν ο Γιος του Ουρανού λέει ναι, όλοι λένε ναι. Όταν λέει όχι, όλοι λένε όχι". Ο Γιός του Ουρανού στην Κίνα ήταν ο ηγεμόνας. Στην Δύση, σήμερα ο ηγεμόνας είναι οι ΗΠΑ. Η Ευρώπη σε κατάσταση "αιχμαλωσίας" ένεκα παλαιάς ευεργεσίας της υπερατλαντικής υπερδύναμης προς αυτήν ή διαφορετικά εξαιτίας των παλαιών της αμαρτιών οφείλει να διδαχθεί από την ρήση του σοφού Κινέζου διδασκάλου. Οφείλει το ναι στην γνώμη του ηγεμόνα της. Να που η Κίνα μπορεί πραγματικά να διδάξει ακόμα κι εμάς. Όχι όμως επ' αμοιβή της, αλλά σε βάρος της. Η Κίνα θα πρέπει να αισθάνεται την ανάσα του αντιπάλου. Να βρίσκεται σε μόνιμη άμυνα. Και η επίθεση να είναι στην διακριτική ευχέρεια της Δύσης. Δεν έχει καμία σημασία αν η Δύση δεν επιθυμεί πραγματικά να επιτεθεί. Αυτό αφορά μόνο την ίδια και τα συμφέροντά της. Τί όμως θα γινόταν αν κάποτε οι σύμμαχοι συγκρούονταν μεταξύ τους ; Αν τα συμφέροντά τους ακολουθήσουν διαφορετικές τροχιές ; Κι αν κάποιες απ’ αυτές συγκλίνουν με της Κίνας ; Το σενάριο αυτό φαντάζει στις μέρες μας πολύ μακρινό και συνεπώς ανάξιο ανάλυσης. Σήμερα το ΝΑΤΟ αισθάνεται ισχυρό. Όσο οι ΗΠΑ είναι ισχυρές δεν θα υπάρξουν φυγόκεντρες δυνάμεις. Οι μικροδιαφωνίες εξάλλου ενδυναμώνουν την εικόνα προς τα έξω. Πλουραλιστική και συνεπώς δημοκρατική. Αφού αυτό ισχυριζόμαστε πως «πουλάμε» ας το διαφημίζουμε λοιπόν που και που.

[1] θέματα προς ανάλυση από τον Ιωάννη Λιάκουρα