ιστορικά μαθήματα

Έτσι άρχισε η Επανάσταση[1]

Στις 13 Απριλίου 1821 ο αναπληρωτής του προξένου Θωμά Παρνέλ, γραμματέας του προξενείου Σολαίρ, σε αναφορά του προς τον πρεσβετή της Ολλανδίας στην Κωνσταντινούπολη Γκασπάρ Τέστα, εκθέτει ημερολογιακά γεγονότα που έζησε στην επαναστατημένη Πάτρα, αρχίζοντας από τις 23 Φεβρουαρίου 1821.

«Στις 23 Φεβρουαρίου, αφού οι Έλληνες ραγιάδες της Πάτρας αρνήθηκαν ανοιχτά να πληρώσουν το χαράτσι και τους άλλους φόρους κατά την παλιά συνήθεια, μια υπόκωφη αναταραχή άρχισε ανάμεσά τους. Από την πλευρά των Τούρκων εκδηλώθηκε ανησυχία. Ο μεγαλύτερος αριθμός των Οθωμανών προεστών συγκεντρώθηκε στην κατοικία του αρχιεπισκόπου. Το βράδυ γύρισαν όλοι ήσυχα στα σπίτια τους. Οι φόροι όμως δεν πληρώθηκαν. Στις 27 ο αρχιεπίσκοπος Γερμανός, ύστερα από πρόσκληση του πασά της Τριπολιτσάς εγκατέλειψε την Πάτρα με την Αυλή του και τον γενίτσαρο φρουρό του.
... Επτανησιακές οικογένειες έφυγαν για τα Ιόνια. Στις 28 μάθαμε ότι ο αρχιεπίσκοπος, ενώ βρισκόταν στη μέση του δρόμου προς την Τριπολιτσά, έστειλε στον πασά τον γενίτσαρο με εντολή να του πει ότι οι Έλληνες ζητούν να αποτινάξουν το ζυγό και τη δουλεία της Υψηλής Πύλης. Ο αρχιεπίσκοπος πήρε τότε το δρόμο των Καλαβρύτων κι’ από κει, μαζί με τον επίσκοπο Χριστιανουπόλεως και τους προεστούς των Καλαβρύτων, της Βοστίτσας και της Πάτρας κλειστηκε στο μοναστήρι Μέγα Σπήλαιο. Ο γενίτσαρος, αφού προχώρησε τέσσερα μίλια, σκοτώθηκε από Έλληνες.
... 1 Μαρτίου. Οι Τούρκοι της Πάτρας άρχισαν να μεταφέρουν τα πολύτιμα πράγματά τους στο φρούριο.
... Στις 2 οι ραγιάδες άρχισαν κι’ αυτοί να εγκαταλείπουν την Πάτρα.
... Στις 3 η οικογένεια του κ. Ανδρέα Κοντογούρη, προξένου της Πρωσίας επιβιβάσθηκε για την Κεφαλονιά, την πατρίδα του. Η αναχώρηση αυτής της οικογένειας με ανησύχησε. Ειδοποίησα τον κ. Παρνέλ για την κρίσιμη κατάσταης των υποθέσεων της Πάτρας.
... Στις 4 η εξέγερση έγινε πιο σοβαρή. Οι Τούρκοι μετέφεραν όλα τα υπάρχοντά τους στο κάστρο και στις 6 τις οικογένειές τους.
... Στις 7 Μαρτίου εμφανίστηκαν στην πόλη Έλληνες ραγιάδες οπλισμένοι με πιστόλες και γιαταγάνια.
... Στις 8 Μαρτίου μεγάλος αριθμός καλά αρματωμένων Επτανησίων ανελαβαν τη φρούρηση των προξενείων της Ρωσίας, της Πρωσίας, της Αυστρίας και της Σουηδίας.
... Στις 11 οι Έλληνες φόρτωσαν τα υπάρχοντά τους και εμπορεύματα για τα Ιόνια, τον κόλπο της Ναυπάκτου και τα χωριά της Πάτρας.
... Στις 12 ο βοεβόδας, μαζί με άλλους Τούρκους προεστούς, πήγε στο προξενείο της Ρωσίας και ρώτησε για τους ένοπλους Έλληνες που φρουρούσαν το κτίριο, καθώς και τα άλλα προξενεία. Ο προξενος της Ρωσίας απάντησε ότι αυτό έγινε για ασφάλεια από τις ταραχές που συχνά συμβαίνουν στην Τουρκία.
... Στις 14 οι Τούρκοι άρχισαν περιπολίες στην πόλη, μέρα και νύχτα.
... Στις 15 πήρα γράμμα του κ. Παρνέλ με εντολή να πουλήσω τα μεγάλα έπιπλα και να μπαρκάρω με τα άλλα για τη Ζάκυνθο. Το πρώτο ήταν αδύνατο εξαιτίας των συνθηκών που επικρατούσαν, για το δεύτερο δεν υπήρχαν χρήματα να ναυλώσω το καράβι.
... Στις 18 οι γραμματείς και οι άλλοι προξενικοί υπάλληλοι κατέφυγαν στα κτίρια των προξενείων τους.
... Στις 19 Μαρτίου, ύστερα από συμβουλή των προξένων της Γαλλίας και της Αγγλίας Πουκεβίλ και Γκρην, αποσύρθηκα με την οικογένειά μου στο προξενείο της Ολλανδίας.
... Στις 20 οι ραγιάδες έστειλαν τις οικογένειές τους στα προξενεία. Ο πρόξενος της Γαλλίας δέχτηκε πολύ κόσμο. Της Αγγλίας κανέναν. Όλα τα καταστήματα, ακόμα και των τροφίμων, είναι κλειστά.
... Στις 21 ο μπουλούκμπασης, με διαταγή του βοεβόδα, επισκέφθηκε τα προξενεία και πρόσφερε ενίσχυση με γενίτσαρους για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων ταραχών. Όλοι οι πρόξενοι απάντησαν ότι είναι αρκετός ο ένας γενίτσαρος φρουρός που υπηρετούσε κανονικά στα προξενεία. Επειδή οι Τούρκοι ήξεραν πως οι Επτανησιώτες πρόξενοι της Ρωσίας, της Πρωσίας, της Σουηδίας και της Αυστρίας είχαν ανάμιξη στην εξέγερση των ραγιάδων έστειλαν στις 22 το πρωί έναν αγά στο γαλλικό προξενείο και ζήτησαν σύσκεψη όλων των προξένων, με σκοπό να πεισθούν οι Έλληνες πρόξενοι να σταματήσουν τις ταραχές και να καταθέσουν οι ραγιάδες τα όπλα που κρατούσαν αντίθετα με τα καθιερωμένα. Πραγματικά, στις 11 το πρωί συγκεντρώθηκαν κανονικά και ο Γάλλος προξενος έθεσε το ζήτημα. Οι Έλληνες πρόξενοι απάντησαν πως δεν γνωρίζουν τίποτα, πως δεν είχαν καμμιά ανάμιξη και πως δεν ασκούσαν καμμιά εξουσία πάνω στους ραγιάδες. Οι πρόξενοι της Αγγλίας, της Ισπανίας και εγώ δεν είπαμε λέξη. ...
... Τέλος στις 3 και 45 οι Τούρκοι προσπάθησαν να πυρπολήσουν τις κατοικίες του αρχιεπισκόπου και του Παπαδιαμαντόπουλου. Αλλά επειδή αυτά τα σπίτια ήταν κλειστά και καλοφρουρημένα οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στις κατοικίες του Γκρίτσο (;) και του Γ. Καλαμογδάρτη, γαμπρού του αρχιεπισκόπου. Μόλις φάνηκε καπνός οι Τούρκοι του κάστρου έρριξαν μερικές μπάλες κανονιού πάνω στα σπίτια του αρχιεπισκόπου και του Παπαδιαμαντόπουλου. Αμέσως βγήκαν οι Επτανήσιοι από τις κρυψώνες τους. Ακούγοντας τις κανονιές και το τουφεκίδι βγαίνω στο παράθυρο και βλέπω ότι οι πρόξενοι της Γαλλίας και της Ισπανίας είχαν υψώσει σημαίες στα κτίρια. Ύψωσα κι εγώ τη σημαία της ΑΜ του Βασιλιά των Κάτω Χωρών ... Τότε μόνο πρόσεξα ότι το προξενείο της Ρωσίας, που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από το δικό μας, ήταν γεμάτο από ενόπλους που πυροβολούσαν πολύ πυκνά από τα παράθυρα εναντίον των Τούρκων, καθώς αποσύρονταν προς το κάστρο.
...
Όλες οι γυναίκες άρχισαν να κλαίνε και να ουρλιάζουν φριχτά ενώ βροντούσαν τα κανόνια, τα τουφέκια και οι πιστόλες και η πυρκαγιά όλο και προχωρούσε. Πιστεύω ότι η Δευτέρα Παρουσία θα είναι λιγότερο φριχτή και φοβερή από εκείνη τη νύχτα. Βρισκόμουν σε σύγχυση, σε αδιέξοδο και απελπισία. Ξημερωθήκαμε μέσα σε τρομακτική αγωνία.
... την αυγή της 23 Μαρτίου ο φίλος μου κ. Γκουμπερνάτις από τη Nisse, που βρισκόταν στο ισπανικό προξενείο, με ειδοποίησε ότι όλοι οι πρόξενοι ήταν έτοιμοι να μπαρκάρουν ... Πήρα μόνο τα αρχεία του προξενείου και τα πιο πολύτιμα πράγματά μου. Μπαρκάραμε για το Μεσολόγγι.

[1] Κυριάκου Σιμόπουλου, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21, Α΄τ., σ. 196 κ.επ., εκδόσεις Στάχυ, Αθήνα 1999.