στην πυρά ...

Επαναστάσεων Ιστορία[1]

Νομίζεις πως η «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» πηγάζει από τους στίχους του Τυρταίου που αρχίζουν έτσι:

Τί τιμή στο παλληκάρι όταν πρώτο στη φωτιά
σκοτωθή για την πατρίδα με τη σπάθα στη δεξιά!

Και πώς θα μπορούσαν κάλλιστα στίχοι του Τυρταίου να χαραχτούνε στα προπύλαια του έργου συμπληρώνοντας το ρητό του Πολύβιου που διαβάζουμε στο εξώφυλλο. Ο ιστορικός τρέφει την πεποίθηση πως συγγράφει αληθινή και αμερόληπτη της ιστορία του έθνους του. Καθώς λέγει, χρέος έχει καθένας ιστορικός καθενός εθνούς σε κάθε καιρό να ειπή την αλήθεια, πολύ δε και ασυγκρίτως περισσότερο, προσθέτει, ο Έλλην εκείνος που συγγράφει στους σημερινούς καιρούς την «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» για να δείξη με τα πράγματα τί πρέπει να προκρίνωμε και τί να επαινούμε, και τί να αποφεύγωμε και τί να κατακρίνωμε. Και την κάπως αφελή αυτήν αντίληψη της ιστοριογραφίας, μάλιστα επιχειρημένης από Έλληνα που έζησε μέσα στα πράγματ’ αυτά, που αγωνίζεται να ξεδιαλύνη, να περιγράψη και να χαρακτηρίση, πόσο και στις ημέρες μας και για πολύν καιρό ακόμη δυσκολοξεδιάλυτα και δυσκολοϊστόρητα, την αντίληψή του αυτή τη στερεώνει ένας και από φιλοπατρία μεστός και από ρωμαντικό θάμπωμα στεφανωμένος ενθουσιάσμος προς τα κατορθώματα, που άλλα με τα μάτια του αντίκρυσε και άλλοων τον αντίχτυπο από την ακοή του στα βάθη της καρδιάς του αισθάνθηκε να κατασταλάζη: «Τοιούτοι ήσαν οι άνδρες, ανακράζει τερματίζοντας το κεφάλαιο για τους πολεμιστές και μάρτυρες που στο Μεσολόγγι μέσα φύτρωσαν, ων τους άθλους τους καθ’ όλον τον ελληνικόν αγώνα παντός άθλου λαμπροτέρους, και ουδενός των εν ταις αρχαίαις και μεταγενέστέραις πολιορκίαις φημιζομένων υποδεεστέρους, ετίμησαν επαξίως η ωδή των ποιητών, η ευγλωττία των ρητόρων, και η ευφημία των λαών».

Από τον ωραίον αυτόν πανηγυρικόν επίλογο λείπει ακόμα μία φράση: «Και η ετυμηγορία των ιστορικών».

[1] Κωστή Παλαμά, απόσπασμα από τον πρόλογο στο βιβλίο του Σ. Τρικούπη «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», εκδότης Ι. Ν. Σιδέρης, Αθήναι 1925.